VİTAL BULGULAR NELERDİR?

Kökeni Latince olan ve hayati anlamına gelen vital; kişinin yaşam bulgularını gösteren fizyolojik değerlerdir. Vital bulgular, canlının ana fizyolojik değerlerinin ölçümüdür. Yapılan ilk klinik muayene, hastaların vital bulgularının değerlendirilmesi şeklindedir. Ayrıca vital bulgular evde, hastanede veya olası acil bir durumda her yerde ölçülebilir.

Dört başlık altında vital bulgu düzenli bir şekilde uzmanlar ve sağlık personelleri tarafından değerlendirilmektedir.

1. Vücut sıcaklığı (Ateş)
2. Kalp Atım Sayısı (Nabız)
3. Solunum Hızı
4. Tansiyon (Kan basıncı)
(Tansiyon vital bir bulgu olarak değerlendirilmez fakat sürekli olarak vital bulgular ile birlikte ölçülür)

Eski zamanlarda ABD’de bazı sağlık sistemlerinde ağrı, beşinci vital bulgu olarak sayılıyordu ancak günümüzde kabul edilmemiştir.

Vital bulgulardaki değişimlerin erken tespit edilmesi, hastanın kalp-solunum durumundaki değişimlerin hızlı tespitine ve erken müdahale edilmesine yardımcı olur.

Vital bulguların ölçüm aralığı ne kadar fazla olursa klinik sorunların tespit edilme hızı da o kadar fazla olur. Harici olarak ölçüm esnasında oluşacak ağırlıklı ortalama puanı, bir sonraki ölçümün vaktinde ayarlanması için de kullanılır. Günümüz koşullarında bu bulguların değerlendirilmesi amacıyla elektronik ve teknolojik ekipmanlar kullanılmaktadır.

1.Vücut sıcaklığı (Ateş) nedir, nasıl ölçülür?

Vücut sıcaklığı çeşitli iç ve dış etkenlere bağlı olarak değişkenlik gösteren bir değerdir. Ancak vücut sıcaklığı yaşa, cinsiyete, son aktiviteye, gıda tüketimine veya kadınlarda adet döngüsüne bağlı olarak değişkenlik gösterebilir
Örneğin sağlıklı, yetişkin bireylerde normal vücut sıcaklığı 36,5 °C ile 37,2 °C aralığında değişkenlik gösterebilir.

Ateş ölçer cihazı hakkında daha fazla bilgi almak için yazının üzerine tıklayabilirsiniz.

Vücut sıcaklığı ölçüm yolları aşağıdaki gibidir;

• Oral yol : Cam veya dijital termometreler yardımıyla ağızdan yapılan ölçüm.
• Rektal yol : Bu yolla bakılan sıcaklıklar oral yolla alınan sıcaklıktan 0.5 °C daha yüksek olabilir.
• Aksiller yol : Koltuk altından yapılan ölçümdür. Oral yolla alınan sıcaklıktan 0,3-0,4 °C daha fazladır.
• Kulak yolu: Özel bir termometre kulak zarının sıcaklığını hızlıca ölçebilir.
• Deri yolu: Alından derinin sıcaklığını ölçerek yapılan ölçüm.

2.Kalp Atım Sayısı (Nabız) nedir? Nasıl ölçülür?

Nabız, kalp ritminin ve hızının göstergesidir yani kalbin kaç dakikada kaç kez attığının sonucudur. Nabız değerlendirilirken hızına, ritmine ve hacmine bakılır.

Nabız hızı: Kalbin bir dakikadaki atım sayısına denir. Kişinin nabzı değerlendirilirken yaşı da göz önünde bulundurulmalıdır.

Dakikadaki kalp atım sayısına “BPM” denir.

Yaş Nabız Hızı Ortalama
Yeni doğan : 120-160 BPM aralığında ve ortalama 140 BPM’dir.
Bebek: 100-140 BPM aralığında ve ortalama 120 BPM’dir.
Çocuk: 80-120 BPM aralığında ve ortalama 100 BPM’dir.
Yetişkin: 60-100 BPM aralığında ve ortalama 80 BPM’dir.

Taşikardi: Yetişkinlerde dakikadaki nabız sayısının 100ün üzerinde olması durumudur.
Bradikardi: Yetişkinlerde dakikadaki nabız sayısının 60ın altında olması durumudur.

Nabız ölçümüne başlamadan önce 5 dakika kadar dinlenmiş olunması gerekmektedir. Nabzın ölçüleceği en uygun yerler boyun, bilek, dirsek içi, şakak, kasık ve ayağın üst kısmıdır. Nabız bulunduğunda 60 saniye boyunca hissedilen atım sayısı sayılmalı. Çıkacak sayı kalp atış hızı sayısıdır.

3.Solunum Hızı nedir?

Solunum hızı bireyin dakikada almış olduğu nefes sayısıdır. Genel olarak bu hız bireyin dinlenim durumundayken göğsünün dakikada sadece yükselme sayısının sayılması ile ölçülür.
Yetişkin birinin normal solunum hızı dinlenim halindeyken dakikada 12-20 nefes alımıdır.

4.Tansiyon nedir?

Tansiyon atardamardaki kan basıncıdır. Kalp kası kasıldığında atar damarlara kanın pompalandığı sırada ölçülen basınca sistolik (büyük) basınç denir. Kalp kasının gevşediğinde kanın damarda yavaşladığı sırada ölçülen basınca ise diastotik (küçük) basınç denir. Tansiyon ölçümlerinde bu iki basınca bakılır.

Tansiyon ölçümünde basınç birimi olan milmetre civa (mmHg) kullanılır.

Örneğin ideal tansiyon değerleri kişiden kişiye göre değişse de ortalama olarak bakıldığında büyük tansiyon 120-130mmHg, küçük tansiyon 70-90mmHg arasındadır.
Dijital veya manuel tansiyon aletleri ile ölçüm yapılır.

Kaynakça:
https://hastane.ksu.edu.tr
Vital tanımı: m.ensonhaber.com
Nabız nasıl ölçülür: https://www.medikalakademi.com.tr
www.drozdogan.com