Vaporizatör nedir? Ne işe yarar?

Vaporizatör Anestezi Cihazı ile birlikte kullanılan ve anestezik ajan gazları solumak üzere buharlaştıran cihazdır. Ameliyat sırasında hastada derin ve ağrısız bir uykuyu (genel anestezi) başlatmak ve devam ettirmek için kullanılır. Bu gazların hastaya etkisi; kas gevşemesi, reflekslerde azalma ve geçici bilinç kaybıdır. Uçucu oldukları için etkileri kalıcı değildir.

Vaporizatör Çeşitleri

1- Bubble–through: 

• Boyle vaporizatörü(Eter şişesi): Anestezik ile kısmen doldurulan ve bir valv ile kontrol edilen şişedir. Eter, metoksifluran ve trilen bu yol ile verilebilir. Isı kompansasyonları yoktur.
  

  Boyle vaporizatörü(Eter şişesi)

• Copper kettle Vaporizatör : Anestezik sıvı bakır kap içindedir. Gaz akımı, sıvı miktarı, ısı, basınç değişikliklerinden etkilenmez. Sabit miktarlarda buhar verir. Eter, Halotan ve metoksifluran bu yol ile verilebilir.

2- Draw–over: Basınçlı gaza gereksinim göstermez. Taşınabilir. Hastanın kendi solunumu ile anestezik verebilir.

3- Ajana Özel Vaporizatörler:

• Elektronik Vaporizatörler: Desflurana özel olarak elektronik vaporizatörler üretilmiştir. Desfluran yüksek buharlaşma nedeni ile elektronik vaporizatör kullanmalıdır. TEC 6, TEC 6 Plus ve D-Tec Vaporizatörleri bulunmaktadır. GE Datex-Ohmeda, S5 Adu ve benzeri anestezi cihazlarında tüm volatil anestezik ajanlar için kullanılabilen elektronik vaporizatörler bulunur.
• Fluotect tip Vaporizatörler: Ajana özel bu vaporizatörler değişken geçişli vaporizatörler olarak da adlandırılırlar. Flowmetredeki taze gazın vaporizatöre girince ikiye ayrıldığı vaporizatörlerdir. Flowmetreden gelen ve ikiye ayrılan gazın bir kısmı hiç anestezik ajana maruz kalmaz.
• Günümüzde kullanılan vaporizatörlerde yanlış ajanla kulanımı önlemek için ajana özel farklı anahtar tipi dolum sistemleri geliştirilmiştir. Bu vaporiztörlerde anestezik ajan şişesinin uç kısmı sadece ajana özel üretilen vaporizatöre uyumludur. Bu sayede yanlış dolumun önüne geçilmekltedir.
• Flowover Vaporizatörler: Gaz akımı anestezik sıvı yüzeyinden geçerken volatil anestezik buharını da vaporizatör dışına taşır. Flowover vaporizatörler, gaz akımında değişiklik durumlarından ve ortam ısısından etkilenmezler. Sabit konsantrasyonda ajan verebilirler.  Solunum devresinin dışında yer alırlar. Günümüzün modern vaporizatörlerindedir. Halotan, enfluran, isofluran ve sevofluran vermek için kullanılırlar.

Sık Kullanılan Anestezik Ajanlar

Sevofluran: En çok kullanılan anestezik ajandır. Hoş kokusu ve düşük kan/gaz partisyon değeri nedeniyle maske ile indüksiyon için ideal bir ajandır. Kalp atım hızı genel olarak stabildir. Kardiyak output çok etkilenmez. Böbrek hastalarında bu ajanın kullanılması sakıncalı olabilir. Sevofluranın yüksek konsantrasyonlarda, uzun süre, düşük taze gaz akımı ile kullanımı doğru değildir.

Isofluran: Patlayıcı ve yanıcı değildir. Hızlı uyanma ve hızlı indüksiyon sağlar, ancak kokusu nedeniyle indüksiyon yavaşlayabilir. Hastanın kalp atım hızında artış görülür. Karaciğer ve böbrek kan akımını minimal azaltır. Karaciğer hastalarında uygun bir ajandır.

Desfluran: Bir metil etil eterdir, 1990’da ilk kez kullanılmıştır. Keskin kokuludur bu nedenle anestezinin indüksiyon döneminde salgı artışı, öksürük, nefes tutma ve laringospazm gibi solunum belirtilerine yol açarak indüksiyon hızını sınırlandırabilir.

Halotan: Halojenli hidrokarbondur, patlayıcı ve yanıcı değildir. Böbrek ve karaciğer kan akımını azaltır.

Metoksifluran: Bilinen en uçucu ve potent gazdır. Günümüzde bu gaz kullanılmamaktadır.

Azot Protoksit: Kokusuz ve renksiz bir gazdır. Genellikle oksijen ile karıştırılarak uygulanır. Kas gevşetici etkisi yoktur, pulmoner vasküler direnci artırır. Uzun süre maruz kalınması halinde kemik iliği depresyonu ve pernisiyöz anemi yapabilir.

Vaporizatörlerin Temel Çalışma Prensipleri

Flowmetrelerden akım vaporizörün girişine gelir (Akımın % 80’inden fazlası bypass odasını direk geçer %20’den az akım vaporizasyon odacığına yönlendirilir). Her üç akım da( bypass odacığı boyunca olan, vaporizör odacığı boyunca olan ve anesteziğe özel akım) vaporizatörden çıkım yoluyla çıkar. İnhale anesteziğin son konsantrasyonu; inhale anesteziğin akımının, total gaz akımına oranıdır

Vaporizatör Komponentleri ( Parçaları )

1. Konsantrasyon kontrol kadranı: vaporizatör ve bypass odacıklarındaki relatif akımları regüle eder
2. Doldurucu port: doldurma portu kullanılarak vaporizasyon odacığı anestetik ajanla doldurulur
3. Doldurucu kapak

Kaynakça:

Anestezik gazlar: https://anesteziwebline.com/teknisyenlere-ozel/anestezik-ajanlar/

Vaporizatör çeşitleri, Temel çalışma prensipleri, Komponentleri:  https://anestezi.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2019/08/anestezi-sistemleri.ppt